هابرماس معتقد است مشروعیت تنها بر اساس قانون یا اقتدار شکل نمیگیرد بلکه نتیجه پذیرش عقلانی و گفتوگوی آزاد مردم است. او سه رکن اصلی برای دوام مشروعیت معرفی میکند:
1. ابعاد قانونی: حکومت باید طبق چارچوبهای قانونی و اصول تعریفشده عمل کند
2. ابعاد اجتماعی-اخلاقی: مردم باید احساس کنند که تصمیمات و سیاستها با معیارهای عدالت و خیر عمومی همسو هستند
3. ابعاد فرآیندی: تصمیمات سیاسی باید از مسیر گفتوگو، شفافیت و مشارکت آزادانه حاصل شوند
قانون و فرصتهای بهبود
قانون اساسی ایران چارچوب عمل حکومت را مشخص میکند اما گاهی تداخل میان نهادها از رهبری و شورای نگهبان تا دولت و قوه قضائیه پیچیدگیهایی ایجاد میکند که شفافیت اجرای قانون را کاهش میدهد. توجه به این موضوع میتواند زمینهساز تقویت پایه قانونی اعتماد عمومی شود
عدالت اجتماعی و تقویت حس مشارکت
فساد، نابرابری اقتصادی و محدودیت آزادیهای فردی اعتماد مردم به عدالت اجتماعی را تحت تأثیر قرار میدهد. جنبشها و مطالبات مدنی در طول سالها نشاندهنده نیاز جامعه به تقویت مشارکت و تحقق عدالت اجتماعی است. توجه به این نیازها میتواند پایه اخلاقی-اجتماعی اعتماد را تقویت کند و مشارکت مردم را افزایش دهد
مشارکت شهروندان و فرآیند تصمیمگیری
مشارکت در انتخابات و فرآیندهای سیاسی یکی از مهمترین ابزارهای تقویت اعتماد عمومی است. افزایش شفافیت، فرصتهای گفتوگوی آزاد و ایجاد سازوکارهای مشارکت واقعی موجب ارتقای پایه فرآیندی اعتماد میشود و مشارکت شهروندان را تقویت میکند
پیامدها و فرصتها
تحلیل ابعاد قانونی، اخلاقی و فرآیندی بر اساس هابرماس نشان میدهد که توجه به تقویت اعتماد عمومی پیامدهای مثبتی در پی خواهد داشت.
ارتقای انسجام اجتماعی: افزایش اعتماد، مشارکت مدنی و همبستگی اجتماعی را تقویت میکند
تقویت ثبات سیاسی: شفافیت و هماهنگی نهادها تصمیمگیریهای پایدارتر و قابل پیشبینیتری را ممکن میسازد
ارتقای کارآمدی اقتصادی و اجتماعی: اعتماد عمومی زمینه جذب سرمایه و سرمایه انسانی را فراهم میکند
فرصت برای توسعه روابط بینالمللی: اعتماد داخلی و پایداری حکمرانی قدرت دیپلماسی و تعاملات بینالمللی را افزایش میدهد
با نگاه هابرماس ایران با چالشهای چندبعدی اعتماد عمومی مواجه است که شامل ابعاد قانونی، اجتماعی-اخلاقی و فرآیندی میشود. توجه به شفافیت، مشارکت واقعی و عدالت اجتماعی میتواند اعتماد مردم را تقویت کرده و زمینهساز ثبات و توسعه پایدار در کشور باشد.
