NPT چیست و چرا اهمیت دارد؟
پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) در سال ۱۹۷۰ اجرایی شد و ایران از نخستین کشورهای عضو آن بود. این معاهده سه رکن اصلی دارد: جلوگیری از اشاعه سلاح هستهای، حرکت به سمت خلع سلاح و تضمین استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی. ایران طی دههها عضویت، کوشیده فعالیتهای هستهای خود را صلحآمیز معرفی کند.
چرا خروج از NPT مطرح شد؟
با افزایش تنشها و فعالسازی مکانیسم ماشه توسط اروپا، برخی نمایندگان مجلس طرح سهفوریتی برای خروج از NPT و قطع همکاری با آژانس را پیشنهاد دادهاند. طراحان این اقدام را پاسخی «قاطع» به فشارهای غرب میدانند؛ اما منتقدان معتقدند این تصمیم عملاً ایران را در موقعیتی پرمخاطره قرار میدهد.
پیامدهای سیاسی و بینالمللی
کارشناسان تاکید دارند که خروج از NPT بهسرعت ایران را در مظان اتهام ساخت سلاح هستهای قرار میدهد—even اگر چنین قصدی وجود نداشته باشد. حسن بهشتیپور، تحلیلگر مسائل هستهای، گفته است: «خروج از NPT تهدیدها را بیشتر میکند و هیچ منفعتی برای ایران ندارد.» چنین اقدامی میتواند پرونده ایران را دوباره به شورای امنیت بکشاند و بهانه تازهای برای صدور قطعنامههای الزامآور بدهد.
هزینههای اقتصادی؛ بازگشت تحریمهای سنگین
تحلیلگران اقتصادی هشدار میدهند که خروج از NPT راه را برای بازگشت تحریمهای شورای امنیت و حتی اعمال محدودیتهای تازه هموار میکند. احمد ذوالفقاری در یادداشتی نوشته است: «اگر ایران از NPT خارج شود، تحریمهای گستردهتری اعمال خواهد شد؛ چرا که جهان این اقدام را به معنای حرکت به سمت بمب هستهای تعبیر خواهد کرد.» در چنین شرایطی، اقتصاد ایران بیش از پیش در معرض فشار قرار میگیرد.
تجربه کرهشمالی و تفاوت ایران
خروج کرهشمالی از NPT در سال ۲۰۰۳ راه را برای ساخت بمب اتمی این کشور هموار کرد و آمریکا را از حمله نظامی مستقیم بازداشت. اما کارشناسان تأکید میکنند شرایط ایران متفاوت است؛ اقتصاد ایران وابسته به نفت و تجارت جهانی است و حساسیت اسرائیل نسبت به برنامه هستهای ایران بسیار بالاست. همین تفاوتها سبب میشود سناریوی «کرهشمالی شدن» ایران نه عملی و نه معقول باشد.
دیدگاههای متناقض در داخل
- فؤاد ایزدی خروج از NPT را «ابزاری برای فشار روانی بر غرب» میداند.
- اما امیرعلی ابوالفتح میگوید: «اگر ایران قصد ساخت سلاح ندارد، خروج از NPT اقدامی بیهوده است که فقط هزینههای سنگین بهدنبال دارد.»
بازی با آتش بهجای عقلانیت
خروج از NPT نه تنها بازدارندگی واقعی ایجاد نمیکند، بلکه دست اسرائیل و آمریکا را برای اجماعسازی و اقدامات تهاجمی باز میگذارد. این تصمیم کشور را در مسیر پرخطر قرار میدهد و به جای کاهش فشارها، تهدیدها را دوچندان میکند. راه عقلانی برای ایران همچنان دیپلماسی فعال، مذاکره سختگیرانه و استفاده از حقوق قانونی در چارچوب NPT است، نه خروج از آن.
