در این رابطه گزارش قیمت مواد غذایی منبعی حیاتی است که عواملی را که سیستم‌های غذایی ما را شکل می‌دهند و بر قیمت‌های مواد غذایی تأثیر می‌گذارد، برجسته می‌کند. این گزارش پیش‌بینی‌های ارزشمندی از قیمت مواد غذایی ارائه می‌دهد که منعکس‌کننده پویایی غذا در جهان است.
قیمت مواد غذایی تحت تأثیر عوامل جهانی بسیاری قرار دارد. چند عوامل کلیدی نظیر تغییرات آب و هوایی، درگیری‌های ژئوپلیتیکی، هزینه‌های نهاده های تولید، هزینه انرژی، تورم، ارزها و محیط تجاری، توزیع مواد غذایی و خرده‌فروشی، فرآوری مواد غذایی، سیاست‌ها و مقررات، آگاهی مصرف‌کننده و روندها، و بدهی مصرف‌کننده و درآمد قابل تصرف نقش محوری در شکل دادن به قیمت‌های پیش بینی شده مواد غذایی دارند. اما رویدادهای آب و هوایی غیرقابل پیش بینی برای تولیدکنندگان مواد غذایی بسیار چالش برانگیزتر است. آنها بر حجم غذای تولید شده تأثیر گذارده و بروز آفات و بیماری های محصول را افزایش می دهند. با رخداد ژئوپلیتیکی جنگ روسیه و اوکراین، سیاست های مرتبط با تجارت تحمیل شده توسط کشورها افزایش یافته است.
بحران جهانی غذا تا حدی با افزایش محدودیت‌های تجارت مواد غذایی و کود توسط کشورها با هدف افزایش عرضه داخلی و کاهش قیمت ها بدتر شده است. تا ژانویه 2025، 17 کشور 22 ممنوعیت صادرات مواد غذایی و 8 کشور 12 اقدام محدودکننده صادرات را اجرا کرده اند. آیا سال 2025 کمبود مواد غذایی را به همراه خواهد داشت؟ پاسخ سخت و پیچیده است.
بنظر می رسد بعید است که فروپاشی سیستم غذایی جهانی اتفاق بیفتد، اما اختلالات قابل توجه و کمبودهای محلی به طور فزاینده ای محتمل است. چندین عامل به هم پیوسته در ایجاد این آینده نامشخص نقش دارند و امنیت غذایی جهانی را تهدید می کند. تغییر آب و هوا، یک تهدید رو به رشد محسوب میشود. تغییرات آب و هوایی مسلما بزرگترین تهدید بلندمدت برای تولید مواد غذایی است. رویدادهای شدید آب و هوایی – خشکسالی، سیل، موج گرما – در حال افزایش و شدیدتر شدن هستند. این رویدادها محصولات کشاورزی و دام را ویران می کند و باعث کاهش عملکرد و اختلال در زنجیره تامین می شود. این تأثیرات به طور نابرابر توزیع شده است و به طور نامتناسبی بر مناطق آسیب پذیری که قبلاً با ناامنی غذایی دست و پنجه نرم می کنند تأثیر می گذارد.
الگوی آب و هوای لانینیا می‌تواند بر اقلیم تا مارس 2025 تأثیر بگذارد و سیستم‌های غذایی شکننده را در مناطق آسیب‌پذیر تهدید کند. عامل بعدی؛ بی ثباتی و تضاد ژئوپلیتیک است. بازگشت ترامپ ،جنگ و بی ثباتی سیاسی شبکه های تولید و توزیع کشاورزی را مختل می کند. درگیری ها می تواند کشاورزان را آواره ، زیرساخت ها را نابود و دسترسی به منابعی مانند کود و بذر را محدود کند. جنگ جاری در اوکراین، یکی از صادرکنندگان عمده غلات، نمونه بارز این است که چگونه رویدادهای ژئوپلیتیکی می توانند باعث بحران های غذایی در سطح جهان شوند.تحریم ، بی ثباتی اقتصادی و تورم عامل مهم بعدی است. افزایش قیمت انرژی و تورم به طور قابل توجهی بر تولید و مقرون به صرفه بودن مواد غذایی تأثیر می گذارد. کودها، سوخت ماشین آلات و حمل و نقل همگی گران تر می شوند و هزینه غذا را بالا می برند. این امر باعث میشود که غذا برای بسیاری، به‌ویژه جمعیت‌های کم درآمد، غیرقابل دسترس باشد و منجر به افزایش گرسنگی و سوءتغذیه شود. اختلالات زنجیره تامین عامل مهم دیگری است. زنجیره های تامین جهانی پیچیده و در برابر اختلالات آسیب پذیر هستند. همه‌گیری، آب‌وهوای شدید و بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی همگی می‌توانند باعث تنگناها و تاخیرها شوند و بر تحویل به موقع مواد غذایی به بازارها تأثیر بگذارند. این قضایا هم می تواند به کمبودهای محلی و افزایش قیمت منجر شود. رشد جمعیت و تقاضای رو به تزاید پارامتر تعیین کننده ای به شمار می رود. جمعیت جهان همچنان در حال رشد است و تقاضا برای غذا افزایش می یابد. پاسخگویی به این تقاضای فزاینده همزمان با مواجهه با چالش های ذکر شده در بالا، یک چالش مهم برای امنیت غذایی جهانی است. علیرغم این چالش ها، نظرسنجی از بیش از 250 برند جهانی نشان داد که 76 درصد قصد دارند هزینه های خود را برای توسعه محصول جدید در طول سال 2025 افزایش دهند.
بررسی اجمالی روند تاریخی قیمت غذا
بین دهه 1970 و اوایل دهه 2000، قیمت مواد غذایی تهیه شده در خانه و قیمت غذای بیرون از خانه با نرخ های مشابه افزایش می یافت. با این حال، بین سال های 2009 و 2019، نرخ رشد آنها دچار تغییر گشت. یعنی در حالی که قیمت مواد غذایی خانه در سال‌های 2016 و 2017 کاهش می یافت، قیمت‌های ماهانه غذای بیرون از خانه(هزینه های سرو غذای آماده در رستوران ها و خرده فروشی غذا در سوپرمارکت ها و فروشگاه های مواد غذایی ) به طور مداوم در حال افزایش بود. در سال 2020، قیمت مواد غذایی در خانه 3.5 درصد و قیمت غذای بیرون از خانه 3.4 درصد افزایش یافت. این همگرایی تا حد زیادی ناشی از افزایش سریع قیمت مواد غذایی در خانه پس از شروع همه‌گیری ویروس کرونا (COVID-19)، به ویژه برای گوشت و مرغ بود، در حالی که تورم قیمت مواد غذایی بیرون از خانه مشابه سال 2019 باقی ماند.
این نرخ در سال 2021، با شروع شتاب گرفتن قیمت ها در نیمه دوم سال، تغییر نمود و قیمت تمام مواد غذایی 3.9 درصد افزایش یافت. متاسفانه در سال 2022، قیمت مواد غذایی 9.9 درصد افزایش یافت (این بالاترین رشد از سال 1979بود)، در این بین قیمت مواد غذایی در خانه 11.4 درصد افزایش یافت، در حالی که قیمت غذای دور از خانه 7.7 درصد افزایش یافت. عوامل این افزایش قیمت مواد غذایی ” به شیوع آنفولانزای فوق حاد پرندگان (HPAI) که بر قیمت تخم مرغ و مرغ تأثیر گذاشت و جنگ در اوکراین و فشارهای تورمی دیگر ناشی از هزینه های بالای انرژی در جهان برمی گردد”. در سال 2023، قیمت مواد غذایی 5.8 درصد افزایش یافت زیرا عوامل تورمی در اقتصاد کلان، مسائل زنجیره تامین و قیمت عمده فروشی مواد غذایی کاهش یافته بود، البته کاهش قیمت انرژی و تغییر در تقاضای مصرف کننده هم در این روند موثر بود. نهایتا اینکه در سال 2024 قیمت مواد غذایی در خانه 1.2 درصد افزایش یافت که کمتر از میانگین تاریخی رشد آنها بود و قیمت غذای دور از خانه 4.1 درصد افزایش یافت که اندکی از میانگین تاریخی آنها جلوتر بود. شاخص تمام اقلام قیمت مصرف کننده (CPI) که معیاری برای سنجش تورم در کل اقتصاد است، از نوامبر 2024 تا دسامبر 2024 بدون تغییر بود اما نسبت به دسامبر 2023 2.9 درصد افزایش داشت.
همچنین شاخص تمام اقلام قیمت مصرف کننده برای همه مواد غذایی از نوامبر 2024 تا دسامبر 2024 بیش از 0.2 درصد افزایش یافت و مهم تر آنکه قیمت مواد غذایی 2.5 درصد بیشتر از دسامبر 2023 بود. لازم بذکر است که سطح تورم قیمت مواد غذایی بسته به اینکه غذا برای مصرف در خانه یا خارج از خانه خریداری شده باشد متفاوت است. مثلا شاخص تمام اقلام قیمت مصرف کننده مواد غذایی در خانه (خرید مواد غذایی از فروشگاه های مواد غذایی یا سوپرمارکت) از نوامبر 2024 تا دسامبر 2024 بیش از 0.1 درصد افزایش یافت که 1.8 درصد بیشتر از دسامبر سال قبل بود. همچنین CPI غذای بیرون از خانه (خرید از رستوران) در دسامبر 2024بیش از 0.3 درصد افزایش یافت که 3.6 درصد بیشتر از دسامبر 2023 بود. پیش‌بینی میشود شاخص قیمت مصرف کننده برای مواد غذایی در سال 2025، که قیمت کلی مواد غذایی با نرخی مشابه سال 2024 افزایش یابد بصورتی که قیمت تمام مواد غذایی 2.2 درصد افزایش یابد. طرفه اینکه پیش‌بینی میشود قیمت مواد غذایی در خانه 1.3 درصد و قیمت‌های غذای بیرون از خانه 3.6 درصد افزایش یابد، بنابراین چشم انداز قیمت مواد غذایی و درصد تغییر سالانه قیمت مواد غذایی پیش بینی شده برای همه ماه های سال جاری در مقایسه با تمام ماه های سال قبل روند افزایشی را طی خواهد کرد.
در سال 2025، پیش‌بینی میشود قیمت‌ها برای 10 گروه غذای خانگی افزایش و برای 5 گروه غذای خانگی کاهش یابد. قیمت برخی از نهاده ها از جمله انرژی در طول سال کاهش یافته است، اگرچه قیمت کالاهای کشاورزی فرآوری نشده افزایش یافته است. پیش‌بینی میشود که در سال 2025 به دلیل افزایش هزینه‌های نهاده های دامی و عرضه کم، روند قیمت گوشت گاو و گوساله ، به افزایش خود ادامه دهد. پیش‌بینی میشود قیمت گوشت گاو و گوساله در سال 2025 حدود 1.5 درصد افزایش یابد . قیمت‌های خرده‌فروشی تخم‌مرغ در دسامبر 2024 8.4 درصد افزایش یافت و همچنان تغییرات ماه به ماه متغیر را تجربه می‌کند. شیوع HPAI که در سال 2022 آغاز شد، با شناسایی های اخیر در ژانویه 2025، با کاهش گله تخم مرغ در ایالات متحده به افزایش قیمت تخم مرغ کمک کرد.
لذا، پیش بینی می شود قیمت تخم مرغ در سال 2025 حدود 20.3 درصد افزایش یابد. شاخص قیمت تولید کننده (PPI) شبیه به CPI است، زیرا PPI تغییرات قیمت را در طول زمان منعکس می کند. با این حال، به جای قیمت‌های خرده‌فروشی، یک PPI معیاری از میانگین قیمت‌های پرداختی به تولیدکنندگان داخلی برای تولیدشان را ارائه می‌کند. معمولا قیمت‌های کالاها در سطح مزرعه و عمده‌فروشی در این گروه‌ها حسی کلی از تغییرات قیمت در مراحل مختلف تولید در زنجیره تامین مواد غذایی ایجاد می‌کند. PPIها معمولاً نسبت به CPIها که در پایین‌تر از زنجیره تامین قرار دارند، نوسان بیشتری دارند. با حرکت محصولات از مزرعه به بخش عمده فروشی به بخش خرده فروشی، نوسان قیمت کاهش می یابد.
به دلیل چندین مرحله پردازش در سیستم غذایی ، CPI معمولاً در حرکت از PPI عقب می ماند. بنابراین PPI ابزار مفیدی برای درک آنچه که ممکن است به زودی برای CPI رخ دهد است. در سال 2025، پیش‌بینی میشود که قیمت‌ها برای هشت دسته PPI افزایش، برای چهار دسته کاهش و برای یک دسته بدون تغییر باقی بماند. نوسانات بیشتر در قیمت های سطح مزرعه و سطح عمده فروشی منجر به فواصل پیش بینی گسترده تر برای این محصولات در مقایسه با محصولات خرده فروشی می شود. تورم قیمت مواد غذایی داخلی در بسیاری از کشورهای با درآمد پایین و متوسط همچنان بالاست و انتظار می رود متوسط روند تورم تولید کننده بیش از 4 درصد افزایش یابد.
اطلاعات مربوط به آخرین ماه بین سپتامبر و دسامبر 2024 که اطلاعات مربوط به تورم قیمت مواد غذایی در دسترس است، نشان می دهد که به طور واقعی، تورم قیمت مواد غذایی از تورم کلی در 73.5 درصد از 161 کشوری که اطلاعات در دسترس است، بیشتر است. پس می بینیم که اگرچه قیمت های جهانی مواد غذایی نسبت به اوج خود در سال 2022 کاهش یافته است، اما پویایی رشد قیمت ها به عنوان یک عامل تعیین کننده اصلی امنیت غذایی در سال 2025 همچنان باقی خواهد ماند.
بدون سرمایه‌گذاری‌ها و سیاست‌های جسورانه، پیش‌بینی‌های چشم‌انداز امنیت غذایی جهان نشان می‌دهد که بیش از 950 میلیون نفر ممکن است تا سال 2030 در معرض خطر ناامنی غذایی شدید باقی بمانند و سازمان ملل را حتی از دستیابی به هدف جهانی خود یعنی گرسنگی صفر دورتر کند. گزارش وضعیت بازارهای کالاهای کشاورزی سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) در سال 2024 بر پیوندهای پیچیده بین تجارت مواد غذایی، رژیم غذایی و تغذیه و اینکه چگونه تجارت جهانی غذا می تواند بر الگوهای رژیم غذایی و نتایج تغذیه تأثیر بگذارد، تمرکز دارد. این گزارش بر اهمیت تجارت در جابجایی مواد غذایی از مناطق مازاد به مناطق با کسری تاکید می‌کند که با تثبیت عرضه و قیمت مواد غذایی، نقش مهمی در امنیت غذایی جهانی ایفا می‌کند. با این وجود، جهانی شدن سریع بازارهای مواد غذایی به نگرانی در مورد اثرات منفی آن منجر شده است.
انتظار می رود جمعیت جهان تا سال 2050 به 9.7 میلیارد نفر برسد که فشار زیادی را بر سیستم های غذایی وارد می کند که قبلاً به دلیل تغییرات آب و هوایی، درگیری ها و اقدامات ناپایدار تحت فشار قرار گرفته اند. در حالی که کمبود مواد غذایی در سال 2025 ممکن است به عنوان یک تهدید دور به نظر برسد، علائم هشدار دهنده از قبل چشمک می زند.
