دکتر مسعود پزشکیان؛ رئیس جمهور در جریان دومین بخش از سفر دولت وفاق ملی به شهرستان‌های استان تهران، روز پنجشنبه؛ ۹ اسفندماه از نمایشگاه محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران واقع در احمدآباد مستوفی شهرستان اسلامشهر بازدید و از محصولات دانش‌بنیان جدید این شرکت‌ها رونمایی کرد.
کیت تغلیظ و فرآوری پلاکت، ارائه خدمات کالیبراسیون سنسورهای مرجع دما به روش نقطه ثابت، سامانه نظارت هوشمند تصویری، سیستم کنترل مرکزی قطار ملی، مواد موثره داروهای ساکوبیتریل، والزارتان، تلمیزارتان، تترابنازین، دلوکستین و هیدروکلراید، فیکساتور کربنی ویلچر هوشمند برقی، ویلچر فوق سبک کربنی، فرستنده گیرنده امن فرکانس بالا، طرح ساخت بار اول دمنده گریز از مرکز، دستگاه تست متعلقات کنترل کیفیت سوخت موتور جت، محصول دارویی گوسرلین آهسته رهش یک ماهه در درمان پیشرفته سرطان پروستات و سینه، لیزر سنگ‌شکن درون اندامی هولمیوم، کاتالیزور پلاسمایی کمک پلاسمای سرد به کشاورزی، پلاسمای سرد و انبار محصولات، گرافن اکساید مغناطیسی و گرافن اکساید کاهش یافته بخشی از محصولات ارائه شده در این نمایشگاه بودند.
دکتر پزشکیان در این دیدار، ضمن گفت‌وگو با مخترعان، فناوران و پژوهشگران، دغدغه‌های فعالان حوزه دانش‌بنیان را شنید و از نزدیک در جریان ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و مسائل و خواسته های آنها قرار گرفت.
حسین سیمایی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و علیرضا عشوری رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، رئیس جمهور را در این بازدید همراهی کردند.
به همین مناسبت، روز شنبه به گفت‌وگو با علیرضا عشوری؛ رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران نشست که مشروح آن را می‌خوانید:
– تاثیر بازدید اخیر رئیس‌جمهور از دستاوردهای دانش‌بنیان و توجه به آنها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازدید و رونمایی از محصولات دانش‌بنیان با حضور رئیس‌جمهور، تأثیرات چندجانبه و بسیار مثبتی در زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور دارد. این تأثیرات را در چند محور اساسی ارزیابی می‌کنم:
نخست، این بازدیدها به‌عنوان نمادی از توجه عالی‌ترین سطح اجرایی کشور به اقتصاد دانش‌بنیان، پیام روشنی به جامعه علمی و فناور کشور مخابره می‌کند و به ایجاد انگیزه و امید در میان نخبگان و فعالان این حوزه منجر می‌شود.
دوم، حضور رئیس‌جمهور و مشاهده مستقیم دستاوردها، به شناسایی دقیق‌تر چالش‌ها و موانع پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند و به تصمیم‌گیری‌های اجرایی مؤثرتر برای رفع این موانع می‌انجامد.
سوم، این بازدیدها به معرفی و شناساندن ظرفیت‌های فناورانه کشور به جامعه کمک شایانی می‌کند و این امر می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه و ایجاد بازارهای جدید برای محصولات دانش‌بنیان منجر شود.
چهارم، توجه رئیس‌جمهور به این حوزه، هماهنگی بین دستگاهی را تقویت می‌کند و باعث می‌شود وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف با جدیت بیشتری به حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان بپردازند.
در مجموع، ما شاهد هستیم که پس از این بازدیدها، اقدامات حمایتی ملموس‌تری از سوی دولت صورت می‌گیرد و مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان هموارتر می‌شود. این توجهات عالی باعث تقویت اعتماد به نفس ملی در حوزه فناوری و تسریع حرکت کشور به سمت اقتصاد متکی بر دانش و فناوری شده است.
– بیشترین انتظارات فعالان حوزه دانش‌بنیان از رئیس‌جمهور و مجموعه دولت در جریان این دیدار چه بود؟
در جریان این دیدار، فعالان حوزه دانش‌بنیان انتظارات مشخص و کاربردی از رئیس‌جمهور و مجموعه دولت داشتند که می‌توان آنها را به چند محور اساسی تقسیم کرد:
مهم‌ترین انتظار، تسهیل و تسریع در فرآیندهای اداری و بروکراتیک بود. شرکت‌های دانش‌بنیان خواستار کاهش موانع اداری، ساده‌سازی قوانین و مقررات و ایجاد پنجره واحد خدمات دولتی هستند تا بتوانند با سرعت بیشتری به توسعه محصولات و خدمات خود بپردازند.
حمایت‌های مالی هدفمند، انتظار دیگر این فعالان بود. آنها خواستار تخصیص بهینه منابع مالی، اعطای تسهیلات کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی مؤثر و سرمایه‌گذاری دولتی در پروژه‌های پر ریسک اما استراتژیک هستند.
مسئله بازار و تقاضا نیز از دغدغه‌های جدی فعالان این حوزه است. آنها انتظار دارند دولت با استفاده از ظرفیت خرید دولتی، هدایت بازار به سمت محصولات داخلی و کمک به ورود به بازارهای بین‌المللی، به توسعه بازار محصولات دانش‌بنیان کمک کند.
تقویت زیرساخت‌های فناوری کشور، انتظار دیگری است که شامل توسعه مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری، آزمایشگاه‌های تخصصی و زیرساخت‌های دیجیتال می‌شود. همچنین فعالان این حوزه خواستار ثبات در سیاست‌گذاری و قوانین مرتبط با کسب‌وکارهای دانش‌بنیان هستند تا بتوانند با اطمینان خاطر بیشتری برنامه‌ریزی‌های بلندمدت انجام دهند.
در نهایت، ایجاد هماهنگی بین دستگاهی و رفع تعارضات سیاستی میان وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف، از انتظاراتی بود که در این دیدار مطرح شد. مدیران شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان معتقدند گاهی ناهماهنگی بین دستگاه‌های مختلف، مانعی جدی بر سر راه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است. خوشبختانه شاهد هستیم که دولت به این انتظارات توجه ویژه‌ای دارد و اقدامات مثبتی در راستای تحقق آنها آغاز شده است. البته هنوز مسیر طولانی برای رسیدن به نقطه مطلوب داریم، اما جهت‌گیری‌ها امیدوارکننده است.
– چه پیشنهاداتی برای تقویت، پیشرفت و بهبود عملکرد این مجموعه‌های دانش‌بنیان دارید؟
پیشنهادات مشخصی برای تقویت، پیشرفت و بهبود عملکرد شرکت‌های دانش‌بنیان دارم که برگرفته از تجربیات و مشاهدات مستقیم از چالش‌ها و فرصت‌های این زیست‌بوم است:
نخست، ایجاد زنجیره ارزش کامل از ایده تا محصول. پیشنهاد می‌کنم که یک چرخه حمایتی یکپارچه طراحی شود که از مرحله ایده‌پردازی تا تجاری‌سازی و صادرات محصولات دانش‌بنیان را پوشش دهد. این زنجیره باید شامل منتورینگ تخصصی، تأمین مالی مرحله‌ای و خدمات توسعه بازار باشد. لازم به ذکر است، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران می‌تواند به‌خوبی این مسئولیت ملی را به‌عهده بگیرد.
دوم، تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه از طریق تعریف پروژه‌های مشترک. پیشنهاد می‌کنم صندوق‌های ویژه‌ای برای حمایت از پروژه‌های مشترک بین صنعت و دانشگاه ایجاد شود تا از طریق آن، نیازهای واقعی صنعت به پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاهی تبدیل شوند.
سوم، بومی‌سازی استانداردها و آزمون‌های فنی محصولات دانش‌بنیان. یکی از چالش‌های جدی شرکت‌های دانش‌بنیان، نبود یا ضعف زیرساخت‌های استانداردسازی داخلی است. پیشنهاد می‌کنم سازمان ملی استاندارد در این زمینه برنامه خاصی ارائه کند.
چهارم، ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر دولتی-خصوصی. در این مدل، دولت با مشارکت با بخش خصوصی، منابع مالی قابل توجهی را برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های پر ریسک اما استراتژیک فراهم می‌کند.
پنجم، طراحی نظام مشوق‌های صادراتی ویژه محصولات دانش‌بنیان. پیشنهاد می‌کنم بسته حمایتی ویژه‌ای شامل معافیت‌های مالیاتی، پوشش بیمه‌ای ریسک‌های صادراتی و تسهیل در دریافت مجوزهای بین‌المللی برای شرکت‌های دانش‌بنیان صادرات‌محور طراحی شود.
ششم، ایجاد برنامه‌های توانمندسازی مدیریتی برای بنیان‌گذاران شرکت‌های دانش‌بنیان. بسیاری از این شرکت‌ها توسط متخصصان فنی تأسیس شده‌اند که ممکن است در حوزه‌های مدیریتی، بازاریابی و توسعه کسب‌وکار نیازمند آموزش باشند.
هفتم، تأسیس مراکز نوآوری مشترک با کشورهای پیشرو. همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند به انتقال دانش و فناوری و همچنین ورود به بازارهای جهانی کمک کند.
هشتم، توسعه پلتفرم‌های آنلاین برای ارتباط مؤثر بین سرمایه‌گذاران، شرکت‌های دانش‌بنیان و متقاضیان محصولات آنها. این پلتفرم‌ها می‌توانند به شفافیت بازار و تسهیل معاملات کمک کنند.
معتقدم اجرای این پیشنهادات می‌تواند جهش قابل توجهی در اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور ایجاد کند. البته موفقیت در این مسیر نیازمند همکاری و هماهنگی بین تمامی ذینفعان از جمله دولت، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و نهادهای مالی است.
– برنامه‌های حمایتی و سیاست سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی را در این زمینه معرفی و تشریح کنید.
سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به عنوان یکی از نهادهای پیشرو در حمایت از توسعه فناوری و نوآوری، برنامه‌های حمایتی متنوعی را در راستای تقویت و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی و در دست اجرا دارد که مهم‌ترین آنها شامل این موارد است:
برنامه حمایت از طرح‌های پژوهشی کاربردی: در این برنامه، از پروژه‌های تحقیقاتی که منجر به توسعه فناوری‌های مورد نیاز صنایع کشور می‌شوند، حمایت مالی و فنی به عمل می‌آوریم. این حمایت شامل تأمین بخشی از هزینه‌های تحقیق و توسعه، دسترسی به آزمایشگاه‌های تخصصی و ارائه خدمات مشاوره‌ای است.
مراکز رشد و پارک علم و فناوری: سازمان پژوهش‌ها با راه‌اندازی و مدیریت مراکز کارآفرینی و نوآوری، مراکز رشد تخصصی، فضای فیزیکی مناسب، خدمات پشتیبانی، مشاوره‌های تخصصی و حمایت‌های اداری را برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپای دانش‌بنیان فراهم می‌کند.
صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران: از طریق این صندوق، منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح‌های فناورانه در مراحل مختلف توسعه تأمین می‌شود. این حمایت‌ها به صورت تسهیلات کم‌بهره و سرمایه‌گذاری مشترک است.
برنامه حمایت از تجاری‌سازی فناوری: در این برنامه، خدمات متنوعی از جمله آموزش‌های تخصصی در زمینه کسب‌وکار، ارزش‌گذاری فناوری، ثبت مالکیت فکری، بازاریابی و توسعه بازار به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شود.
برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های تخصصی: سازمان به صورت منظم رویدادهایی مانند جشنواره خوارزمی و نمایشگاه‌های تخصصی را برگزار می‌کند که فرصت مناسبی برای معرفی دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان و ارتباط آنها با سرمایه‌گذاران و مشتریان بالقوه فراهم می‌کند.
شبکه‌سازی و ایجاد کنسرسیوم‌های تحقیقاتی: سازمان پژوهش‌ها با هدف هم‌افزایی توانمندی‌های پژوهشی و فناورانه، اقدام به ایجاد شبکه‌های تخصصی و کنسرسیوم‌های تحقیقاتی در حوزه‌های اولویت‌دار کرده است که در قالب آن، شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و صنایع به همکاری می‌پردازند.
برنامه توسعه همکاری‌های بین‌المللی: در این برنامه، فرصت‌های همکاری با مراکز علمی و پژوهشی بین‌المللی، حضور در نمایشگاه‌های خارجی و اعزام هیئت‌های تجاری برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم می‌شود.
سیاست سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران در این حوزه، حمایت هدفمند و نتیجه‌محور است. ما بر حمایت از پروژه‌هایی تمرکز داریم که اولاً به نیازهای واقعی کشور پاسخ می‌دهند، ثانیاً از توجیه اقتصادی برخوردارند و ثالثاً ظرفیت تجاری‌سازی و ورود به بازار را دارند. همچنین، تلاش می‌کنیم تا این حمایت‌ها به نحوی انجام شود که استقلال و پویایی شرکت‌های دانش‌بنیان حفظ شده و به تدریج توانمندی‌های آنها افزایش یابد.
