رافائل ماریانو گروسی، دیپلمات ۶۴ ساله آرژانتینی و مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، رسماً نامزد دبیرکلی سازمان ملل متحد شد. او اگر موفق شود، پس از خاویر پرز دکوئیار از پرو، دومین فرد اهل آمریکای لاتین خواهد بود که به عالیترین صندلی دیپلماتیک جهان میرسد. اما این انتخاب برای ایران و منطقه چه معنا و پیامدی دارد؟
سوابق و کارنامه گروسی
• متولد ۱۹۶۱ در بوئنوس آیرس، دکترای روابط بینالملل از دانشگاه ژنو.
• دیپلمات حرفهای وزارت خارجه آرژانتین از ۱۹۸۵، سفیر در بلژیک و ژنو.
• مسئولیتهای مهم در آژانس منع سلاحهای شیمیایی و سپس آژانس انرژی اتمی.
• ریاست آژانس انرژی اتمی از ۲۰۱۹ تاکنون، با نقشآفرینی در پروندههای ایران، کره شمالی و اوکراین.
• ریاست گروه تأمینکنندگان هستهای (NSG) و کنفرانس بازنگری NPT.
گروسی طی سالهای اخیر به عنوان چهرهای پرنفوذ در عرصه امنیت بینالملل و انرژی هستهای شناخته شده است.
جایگاه دبیرکل سازمان ملل
دبیرکل سازمان ملل نه تنها رئیس اجرایی این نهاد است، بلکه نماد دیپلماسی جهانی محسوب میشود. او باید بین پنج قدرت دارای حق وتو در شورای امنیت تعادل برقرار کند و همزمان صدای جهان جنوب، کشورهای درحالتوسعه و بحرانهای انسانی باشد.
روند انتخاب دبیرکل نیز بسیار سیاسی است؛ ابتدا شورای امنیت نامزدها را بررسی میکند و سپس مجمع عمومی آن را تصویب میکند. هرکدام از اعضای دائم شورا (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا) میتوانند با یک «وتو» پرونده نامزدی را ببندند.
از سال ۱۹۴۵ تاکنون، ۹ دبیرکل این مسئولیت را بر عهده داشتهاند؛ از تریگوه لی نروژی تا آنتونیو گوترش پرتغالی. تنها یک نفر از آمریکای لاتین (پرز دکوئیار از پرو) در این مقام بوده است. حالا گروسی امیدوار است بار دیگر این منطقه را به بالاترین سطح سازمان ملل برساند.
گروسی و غرب | پیوندهای آشکار
گروسی در سالهای مدیریت آژانس نشان داد که روابط نزدیکی با غرب، بهویژه آمریکا و اروپا، دارد. دیدار اخیر او با مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا و جلب حمایت واشنگتن برای نامزدی دبیرکلی، تنها یک نمونه از این روابط است.
برخی رسانهها حتی او را «کاندیدای مورد علاقه غرب» میدانند. منتقدان در ایران و برخی کشورهای جنوب معتقدند گروسی در پروندههای حساس، بهویژه در قبال ایران، مواضعی جانبدارانه داشته و بیشتر منافع آمریکا و اسرائیل را نمایندگی کرده است.
فراز و فرود روابط گروسی با ایران
از همان آغاز ریاست بر آژانس، رابطه تهران و گروسی پرتنش بود.
• او بارها درباره کشف ذرات اورانیوم در سایتهای اعلامنشده ایران هشدار داد و گزارشهایی منتشر کرد که تهران آن را سیاسی و جانبدارانه خواند.
• ایران، گروسی را متهم کرده که چشم بر فعالیتهای هستهای اسرائیل بسته و در مقابل، سختگیرانهترین گزارشها را علیه ایران منتشر میکند.
• مجلس شورای اسلامی در واکنش به برخی گزارشهای او، محدودیتهایی بر همکاری با آژانس اعمال کرد.
• در سال ۲۰۲۵ بازگشت محدود بازرسان آژانس به ایران (فقط در نیروگاه بوشهر) با اعتراض نمایندگان مجلس همراه شد.
• گروسی حتی تحت حفاظت پلیس اتریش قرار گرفت، چرا که گفته شد از سوی ایران تهدید شده است.
با این حال، او در اظهارات اخیرش تأکید کرده «همکاری با ایران در حال پیشرفت است»، هرچند که ناظران بینالمللی این مسیر را بسیار شکننده و ناقص میدانند.
تأثیر احتمالی انتخاب گروسی بر ایران
اگر گروسی دبیرکل سازمان ملل شود، برای ایران شرایط پیچیدهتری رقم خواهد خورد:
• سابقه او در آژانس، نشان میدهد که احتمال دارد در پروندههای هستهای و حقوق بشری، بیطرفی مورد انتظار از دبیرکل سازمان ملل را کنار بگذارد.
• حمایت آشکار آمریکا و برخی قدرتهای غربی از او، میتواند به معنای فشار بیشتر بر ایران در شورای امنیت و مجمع عمومی باشد.
• در عین حال، اگر گروسی بهدلیل جایگاه دبیرکل مجبور به حفظ بیطرفی شود، فرصت تازهای برای ایران به وجود میآید تا با او از مسیر دیپلماسی، به توافقات جدیدی دست یابد.
جمعبندی
نامزدی رافائل گروسی برای دبیرکلی سازمان ملل، بیش از آنکه یک تغییر مدیریتی در نهاد بینالمللی باشد، بازتابی از رقابتهای ژئوپولیتیک و منافع قدرتهای بزرگ است. برای ایران، او یادآور سالهایی از تنش و چالش در پرونده هستهای است. اینکه گروسی در مقام دبیرکل بتواند خود را از سایه این پیشینه خارج کند یا نه، پرسشی است که پاسخ آن میتواند مسیر آینده دیپلماسی تهران در سازمان ملل را رقم بزند.
