با ورود شورشیان مسلح به دمشق و جابجایی قدرت در سوریه اولین سئوالی که پیش روی مردم این کشور و جامعه جهانی قرار دارد این است که آینده منطقه شامات چگونه رقم خواهد خورد و تاثیر آن بر تحولات پیچیده غرب آسیا چه خواهد بود؟
بیانیه پایانی وزرای خارجه ۵ کشور عربی و روند آستانه که در پایان نشست شب گذشته در دوحه صادر و طی آن بر ضرورت توقف عملیات نظامی در سوریه به منظور آماده‌سازی برای آغاز یک روند سیاسی فراگیر تاکید شد، همه ناظران تحولات سوریه را متقاعد کرد که تداوم حکومت بشار اسد امکان پذیر نیست.
ورود بدون درگیری مسلحین به دمشق و حمص و اعلام تسلیم از سوی نخست وزیر سوریه و اعلام آمادگی برای انتقال قدرت، هرگونه تردید در خصوص احتمال تداوم مقابله دولت سوریه با شورشیان مسلح را از میان برد.
اگر چه محمد الجولانی رهبر هیئت تحریر الشام با هدف جلوگیری از فروپاشی ساختار بوروکراتیک و افزایش هرج و مرج در سوریه اعلام کرد که نخست‌وزیر سوریه مدیریت نهادهای مختلف را تا زمان انتقال رسمی قدرت در دست خواهد داشت اما به دلایل مختلف پذیرش این موضوع که با چنین اقدامی می شود از توسعه ناامنی در سوریه جلوگیری کرد بسیار ساده انگارانه است.
گروههای مسلحی که موفق شدند به تداوم دولت بشار اسد پایان دهند حتی با فرض دستور گرفتن از فرماندهی واحد ، بسیار پراکنده، غیر منضبط و نامنسجم هستند.
مجموعه این گروه‌ها در این که نمی خواهند حکومت بشار اسد تداوم داشته باشد با یکدیگر هم نظر هستند اما پاسخ آنها به این سئوال که حکومت آینده سوریه باید چه مشخصاتی داشته باشد، بسیار متفاوت است.
فقدان رهبری واحد، اندیشه سیاسی و مذهبی متفاوت، ارتباطات خارجی متعدد و در اختیار داشتن سلاح، نیرو و امکانات قابل توجه هریک از بازیگران میدانی حال حاضر در سوریه را تبدیل به قطبی تاثیرگذار و مطالبه گری مبدل نموده که قرار گرفتن همه آنها در روندی مشترک بسیار سخت، پیچیده و غیر قابل باور است.
اولین نتیجه شکل گیری چنین روندی در سوریه توسعه بی ثباتی و ناامنی است. رخدادی که به صورت طبیعی برای هیچیک از کشورهای منطقه بویژه همسایگان سوریه نه تنها مطلوب نیست بلکه بسیار تهدیدزا و ناخوشایند است.
سوریه بدلیل موقعیت ژئوپلیتیک خاص،کلید ثبات و امنیت در منطقه غرب آسیا به حساب می آید. به طورقطع هرگونه ناامنی و بی ثباتی در این کشور در ابتدا به همسایگان و سپس در حوزه غرب آسیا تکثیر خواهد شد.
این رخداد می تواند چشم انداز نگران کننده ای را برای آینده منطقه رقم زده و زمینه ساز تحولات غیر قابل پیش بینی در جغرافیای پرتنش غرب آسیا باشد.
از این رو در شرایط فعلی، اصلی ترین نگرانی پیش روی کشورهای منطقه، افزایش ناامنی و بی ثباتی در سوریه و تبعاتی است که می تواند این روند بر شرایط سیاسی، امنیتی و اقتصادی سایر کشورها داشته باشد.
صرف نظر از ماهیت و وابستگی گروههای مسلحی که اکنون به ظاهر، پیروز میدان مقابله با حکومت اسد هستند، در شرایط حال حاضر می بایست کشورهای منطقه ضمن درک حساسیت‌های پیش رو با فاصله گرفتن از منافع زود گذر مجموعه مساعی خود را برای جلوگیری از توسعه بی ثباتی و ناامنی در سوریه بکار گیرند.
در این رابطه لازم است بازیگران اصلی در منطقه از طریق همکاری مشترک بدنبال ایجاد سازوکارهایی باشند که ضمن ایجاد امنیت و ثبات در سوریه، امکان تحقق خواست و اراده مردم این کشور را درشکل دهی به نظام سیاسی آینده در سوریه فراهم کند
