پایداری یک کشور تنها به قدرت نظامی یا منابع اقتصادی بستگی ندارد. تجربه کشورهای مختلف نشان میدهد که مشروعیت اجتماعی، اقتصاد کارآمد، انسجام نخبگان و توان کنترل اجتماعی ستونهای اصلی بقای هر نظام هستند. جمهوری اسلامی ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. بررسی جامعهشناسی سیاسی نشان میدهد که تقویت همزمان این چهار محور میتواند مسیر ثبات و نجات کشور را تضمین کند.
تقویت مشروعیت اجتماعی
مشروعیت یعنی اعتماد مردم به حکومت. برای نجات ایران، دولت میتواند با شفافتر کردن انتخابات، پاسخگویی به مطالبات اجتماعی و تقویت اعتماد به نهادهای دینی و سیاسی، مشروعیت خود را افزایش دهد. حضور فعال نهادهای مدنی و گفتوگوی اجتماعی با مردم پایههای اعتماد را مستحکمتر میکند و زمینه نارضایتی و بحران را کاهش میدهد.
اصلاح اقتصاد و کاهش فشار مالی
اقتصاد ایران هنوز به درآمدهای نفتی وابسته است و فشار تحریمها و ناکارآمدی اقتصادی نارضایتیها را افزایش میدهد. دولت میتواند با گسترش اقتصاد غیرنفتی، شفافیت در مدیریت منابع، کاهش نابرابری و حمایت هدفمند از گروههای آسیبپذیر ثبات اجتماعی و سیاسی را تقویت کند. ایجاد فرصتهای شغلی و افزایش قدرت خرید مردم مستقیمترین راه برای افزایش مشروعیت و رضایت عمومی است.
حفظ و تقویت انسجام نخبگان
وفاداری و هماهنگی نخبگان ستون مهم دیگری برای دوام نظام است. دولت باید با توسعه مشورتهای داخلی، کاهش تنشها میان جناحها و ایجاد فرصتهای مشارکت سازنده انسجام نخبگان را حفظ کند. شکاف و رقابتهای غیرسازنده همیشه تهدیدی برای پایداری است، بنابراین توجه به وحدت و هماهنگی میان گروههای کلیدی حیاتی است.
مدیریت هوشمندانه کنترل اجتماعی
توانایی دولت در مدیریت اعتراضات و بسیج اجتماعی نقش مهمی در بقای آن دارد. استفاده از سرکوب خشن و غیرهوشمند باعث افزایش مقاومت و نارضایتی میشود. بهتر است دولت با گفتوگوی فعال با جامعه، نهادهای میانجیگری اجتماعی و سیاستهای امنیتی هوشمندانه توان کنترل اجتماعی را حفظ کند بدون اینکه اعتماد و مشروعیت آسیب ببیند.
تداوم پیشرفت و ثبات جمهوری اسلامی ایران نیازمند تعادل و تقویت همزمان چهار ستون کلیدی است: مشروعیت اجتماعی، اقتصاد کارآمد، انسجام نخبگان و مدیریت هوشمندانه اعتراضات. تجربه جهانی نشان داده است که نظامهایی که این چهار عامل را بهخوبی مدیریت کردهاند، دوام طولانی داشتهاند. جمهوری اسلامی نیز میتواند با تمرکز بر این چهار محور مسیر ثبات و پایداری خود را تضمین کند.
