گروه اجتماعی اقتصاد مدیا: جهنم در قرآن کریم بهعنوان واقعیتی هولناک و هشداردهنده توصیف شده است. در سوره نساء، آیه 145 میخوانیم:
«إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ ۚ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيرًا»
«بیتردید، منافقان در پایینترین طبقه آتشاند و هرگز برایشان یاوری نخواهی یافت.»
این آیه نشاندهنده شدت عذاب برای کسانی است که به ایمان و صداقت خیانت میکنند. در فرهنگ ایرانی، جهنم بهعنوان نمادی از ترس از کیفر الهی و انگیزهای برای پرهیز از گناه جا افتاده است و به جهت مسلمان بودن ما ایرانیان اصل معاد و اعتقاد به قیامت بسیار برجسته و مهم است و مردم از طریق خواندن قرآن کریم، سخنان رهبر معظم انقلاب و مراجع عالی قدر، داستانها، روایات و تعالیم دینی با این مفهوم آن آشنا میشوند و این اصل را بهعنوان بخشی از نظام اخلاقی و معنوی خود میپذیرند.
متأسفانه، گاهی اوقات افرادی از روی عمد یا سهو ، از مفهوم جهنم برای ترساندن مردم یا پیشبرد اهداف یا مطرح کردن خود در جامعه استفاده میکنند. این سوءاستفاده میتواند شامل تحریف سخنان علما، ارائه تفاسیر نادرست از آیات قرآن یا استفاده از این مفهوم برای کنترل اجتماعی باشد. این رفتار نهتنها با روح تعالیم اسلامی در تضاد است، بلکه به اعتماد مردم به دین و علما آسیب میرساند.
اجرای مفهوم جهنم در جوامع گاهی بهصورت سطحی یا ابزاری انجام میشود، به مانند آنچه ما در فومن شاهد آن هستیم. بهجای اینکه این مفهوم بهعنوان هشداری برای اصلاح رفتار و تقویت ارتباط با خدا به کار رود راهی میشود برای تمسخر یکی اصول دین مبین اسلام و گاهی هم به ابزاری برای قضاوت، طرد یا ایجاد وحشت تبدیل میشود. این نوع اجرا نهتنها اثر معنوی خود را از دست میدهد، بلکه میتواند به بدبینی نسبت به دین منجر شده و حتی خوراک تمسخر شبکههای معاند را فراهم کند. همانطور که این ماجرا برای بهشت و جهنم فومن رقم خورده است و بسیاری از شبکههای معاند آن را مورد تمسخر قرار داده و اصل و پایه تبلیغ دین را زیر سوال بردهاند. جوانان به دنبال معانی عمیقتر و منطقیتری از مساله معاد و روز قیامت هستند و با چنین روشهایی نه تنها آنها را با اصل موضوع آشنا نمیکنیم، بلکه آنها با سلفی گرفتن با جهنم و شیطان بیشتر این موضوع را سادهانگارانه پنداشته و مطمئنا تاثیری در تفکر آنها نخواهد داشت و ممکن است از این نوع استفادههای ابزاری دلزده شوند.
شاید راهکارهای بسیار موثرتری برای تبیین بهشت و جهنم وجود داشته باشد، با ساخت و تهیه کلیپ و فیلم های کوتاه، نشست های دینی خودمانی بهتر میتوان این اصل را در ذهن مردم و جوانان جا انداخت، همانطور که هالیود و مسیحیت دارد از این ابزار استفاده کرده و فیلمی تاثیرگذار چون کونستانتین را به جهانیان معرفی میکند، گرچه ممکن است با اصول اسلامی چنین فیلمهایی همخوانی نداشته باشد، اما از تاثیر آنها بر ذهن مخاطبان نمیتوان گذشت.
اما در پایان شاید بد نباشد که این نکته هم اشاره کرد که تمرکز بیشازحد بر ترس از جهنم، گاهی باعث غفلت از رحمت بیکران الهی نیز میشود. قرآن در سوره زمر، آیه 53 میفرماید:
«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا»
«بگو: ای بندگان من که بر خود زیادهروی کردهاید، از رحمت خدا ناامید نشوید، زیرا خداوند همه گناهان را میآمرزد.»
این آیه یادآور تعادل میان خوف و رجاست؛ ترس از جهنم باید با امید به رحمت خدا همراه باشد البته نه به این سبکی که ما در فومن شاهد آن هستیم و بیشتر این سبک یادآور اتاقهای فراری است که این روزها در سطح شهرها میبینیم.