نویسنده:حسین شیرزاد، تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی
سطح تورم خوراکی ها از سطح عمومی تورم پیشی گرفته و شتاب تورم خوراکی ها و هم راستایی آن با رشد هزینه سبد معیشت، به کاهش کالری و نیازهای تغذیهای روزانه خانوارها انجامیده است. در ابتدای سال 1404 بود که معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به سرانه پایین مصرف گوشت در کشور گفت که سرانه مصرف لبنیات در ایران حدود یک چهارم میانگین جهانی است.
در 21 مرداد 1404 مدیرعامل اتحادیه تعاونی های لبنی اعلام نمود که بنابر آمار سال ۸۹ سرانه مصرف لبنیات ۱۳۰ کیلو بود که اکنون به کمتر از ۵۰ کیلو رسیده، او به فاصله یک ماه بعد گفت تولید لبنیات نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش داشته است وسرانه مصرف لبنیات را ۴۵ کیلواعلام کرد. در 27 مهرماه مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت گفت سالانه 120هزار نفر بدلیل مسایل تغذیه ای جان خود را از دست می دهند. بر اساس سبد غذایی، میبایست ۹۰ گرم گوشت مصرف شود اما میزان مصرف گوشت در کشور کمتر از ۵۰ گرم و میزان مصرف لبنیات در کشور کمتر از نصف مقدار توصیه شده است، همچنین رئیس بخش تحقیقات مدیریت پرورش و تولید مثل دام و طیور مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور گفت مصرف سرانه محصولات دامی از ۸۹ کیلوگرم در سال ۱۳۹۵ به حدود ۷۵ کیلوگرم در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است.
این کاهش، در حالی است که متاسفانه، فقط ۲۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال، شرایط نرمال استخوانی دارند و حدود ۳۰ درصد از این افراد به مشکل پوکی استخوان جدی مبتلا هستند. همچنین ۵۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال اختلالات استخوانی دارند. آمار و ارقام پوکی استخوان در افراد بالای ۵۰ سال بیانگر این است که به موضوع پوکی استخوان و مصرف شیر میبایست به طور جدی توجه کنیم. بنابراین زنگ خطری برای امنیت غذایی کشور به شمار میرود . به گفته لاریجانی رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علومپزشکی تهران ، میزان مصرف روزانه کلسیم میبایست ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلیگرم باشد. میزان سرانه مصرف لبنیات در کشورهای جهان برای هر فرد ۳۰۰ کیلو است اما این رقم در کشور ما یک چهارم این عدد است که نشان میدهد که باید در زمینه پایداری تولیدات و مصرف محصولات دامی، اقدامات عملی و علمی تری صورت گیرد. توسعه کشت علوفههای کم آببر مانند سورگوم، ارزن، آمارانت و چغندر علوفه ای، به آمار قابل قبولی نرسیده وکشور وابسته تر شده است.
طرح ضایعات قابلاستفاده در خوراک دام با ظرفیت سالانه ۱۵ میلیون تن، نیز مانند طرحهای تلفیقی دامپروری– مرتعداری و استفاده از سامانه های تولید بیوگاز و کمپوست در حد شعارهای سیاسی باقیمانده، افزایش تاب آوری بخش دام و طیور در برابر اثرات تغییر اقلیمی ونهاده های وارداتی کمتر شده و کشور وابسته تر شده است. بر اساس آمار رسمی، سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران در سالهای اخیر به طور معناداری کاهش یافته و به حدود 6 کیلوگرم در سال برای هر نفر رسیده است؛ رقمی که در مقایسه با میانگین جهانی و همچنین وضعیت دهههای گذشته در ایران، بسیار پایین تلقی میشود. در فاصله سه سال گذشته، مصرف گوشت قرمز در خانوارهای ایرانی حدود ۲۱ درصد کاهش داشته و سهم گوشت گوسفندی حتی بیش از این نزدیک به ۳۰ درصد افت کرده است. براساس گزارش فائو، میانگین مصرف گوشت (سفید و قرمز ) در سطح جهانی حدود ۴۵ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال است. وزارت جهاد کشاورزی در برابر واقعیات فوق برنامه مدون و قابل قبولی ندارد.
در عوض بی توجه به سیاستهای پایدار حمایتی، افزایش بهره وری، بهنژادی، خشکسالی، فقر مراتع، توسعه کشتهای جایگزین و نوین، هزینه بالای تولید و ضعف مدیریت تولید، خودکفایی در تولید گوشت قرمز تا پایان دولت چهاردهم را هدف گذاری نموده است. صنعت دام در دو دهه گذشته به شدت متمرکز بر نهادههای دامی بوده است. در ذرت دامی؛ واردات از نظر ارزشی با رشد چشمگیری مواجه بوده و در سال ۱۴۰۳، ارزش واردات ذرت به حدود ۴.۵ میلیارد دلار رسید. در کنجاله سویا؛ روندی به شدت صعودی بوده و ارزش واردات آن در سال ۱۴۰۳ به حدود ۳ میلیارد دلار رسید. درواردات برنج و روغننباتی نیز با روندی صعودی روبروییم. نکته قابل تأمل، افزایش سهم این نهادهها از کل ارزش واردات کشاورزی از حدود ۳۵ درصد در سال ۱۳۸۴ به بیش از ۷۰ درصد در سال ۱۴۰۳ است.
این امر نشان دهنده تشدید وابستگی بخش دامپروری و صنعت طیور ایران به واردات نهادههای دامی است. سخن نهایی آنکه در چشم انداز مطلوب حکمرانی غذا، و با استفاده از متخصصین و اتخاذ رویکردی عقلانی، خودکفایی با رشد بهره وری و افزایش فنآوری های دانش بنیان قابل دسترسی است. اما در شرایط تحریم های مضاعف، خشکسالی های بی سابقه، جنگ با رژیم صهیونی و ناتوانی دولت در توسعه تکنولوژی های دانش بنیان در حوزه غذا و کشاورزی، باید به سفره در حال کوچک شدن مردم و ثبات اجتماعی جامعه اندیشید.
