به گزارش اقتصاد مدیا، علیاصغر سعدآبادی، دبیر جشنواره نوآوری اجتماعی معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، در برابر حاضران ایستاد و با صدایی آرام اما پر از نگرانی گفت: «در حال حاضر ۱۹ میلیون نفر از جمعیت کشور، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم، درگیر آسیبهای مرتبط با مواد مخدر هستند؛ به این معنا که از هر شش نفر، یک نفر با این بحران دستوپنجه نرم میکند.»
وی افزود: «برای آنکه راهحل یک مسئله اجتماعی مؤثر باشد، پنج ویژگی کلیدی را باید دارا باشد: نخست اینکه مبتنی بر نوآوری باشد، دوم اینکه پایداری داشته باشد، سوم اینکه کارآمد و مؤثر واقع شود، چهارم در بستر فعالیتهای اجتماعی شکل گیرد، و نهایتاً اینکه اثربخش باشد.»
وی با نگاهی عمیق و صدایی رسا توضیح داد: «نوآوری اجتماعی به معنای شناسایی دقیق مسائل اجتماعی و ارائه راهحلهایی عملیاتی برای رفع آنهاست.»
در میان سکوت حاضرین، او لحظهای مکث کرد و سپس با شور و اشتیاق از تجربههای داخلی مرتبط با نوآوری اجتماعی گفت: «تمایز اساسی نوآوری اجتماعی با دیگر حوزهها در آن است که فرد باید خود را در دلِ مسئله قرار دهد تا بتواند ابعاد آن را درک کند. در کشور، اکوسیستمهای متعددی در اطراف مسائل شکل گرفتهاند. ما در معاونت ریاستجمهوری بهدنبال طراحی ابزارهای سیاستگذاری بودیم تا این اکوسیستمها را تقویت کنیم؛ از جمله ابزاری مانند اعطای جایزه. انتخاب جایزه از الگویی مدیریتی به نام “اثر لیگ” الهام گرفته شده. در لیگ فوتبال، تنها تیم نخست جایزه دریافت میکند، اما این رقابت باعث رشد تمام اجزای اکوسیستم میشود—از بازیکن و مربی گرفته تا داور و حتی تماشاگران.»
سعدآبادی گفت: «در طراحی جایزه نوآوری اجتماعی نیز همین اثر را مدنظر قرار دادیم. جایزه، محصولی از فرآیند شناسایی، ارزیابی، سنجش اثر، و سپس حمایت و پیوند با شبکههای حکمرانی و نهادهای خصوصی و عمومی کشور است.»
وی سپس با حالتی تأملبرانگیز، از هدفگذاری این جایزه سخن گفت: «این جایزه، که برخی از آن با عنوان “نوبل اجتماعی” یاد میکنند، دو هدف کلیدی را دنبال میکند؛ نخست آنکه شاخصهای علمی برای سنجش و ارزیابی طرحهای نوآورانه اجتماعی در کشور وجود ندارد، دوم آنکه تجربه نشان داده تعاریف رسمی از مفاهیمی همچون اقتصاد مقاومتی دقیق نیستند. بنابراین ما به تدوین شاخصهای اقتصاد مقاومتی پرداختیم تا شفاف شود که کدام پروژهها در مسیر این هدف قرار دارند.»
سعدآبادی دوباره بر صندلی خود تکیه داد و خاطرهای از تجربههای مرتبط با کارآفرینی اجتماعی بازگو کرد: «در منطقه ارومیه، پروژهای تعریف شد با هدف توسعه کارآفرینی در حوزه کشاورزی اطراف دریاچه. نهادهای مختلفی وارد عمل شدند؛ از توزیع کود و بذر گرفته تا حمایت مالی از کشاورزان. نتیجهی اولیه، ایجاد ۱۱ فرصت شغلی مستقیم و گردش مالی چشمگیر حدود ۱۰۰ میلیارد تومان بود. اما در بلندمدت، این طرح منجر به خشکی بیشتر دریاچه، افزایش طوفانهای نمک، و تخریب اراضی کشاورزی شد. در نهایت، نه تنها اشتغال از دست رفت، بلکه کشاورزان سنتی نیز بیکار شدند.»
وی با صداقت و صراحتی کمنظیر تأکید کرد: «در ارزیابی جایزه نوآوری اجتماعی، اهمیت بیشتری برای اثرات بلندمدت و اجتماعی در نظر گرفتهایم، نه صرفاً دستاوردهای اقتصادی.»
سعدآبادی همچنان با آرامش و دقت ادامه داد: «نوآوری اجتماعی چهار هدف اصلی را دنبال میکند: اول، ایجاد الگوهای توانمندساز برای افرادی با دانش و تجربه محدود؛ دوم، حضور مؤثر نهادهای واسط مانند صندوق نوآوری اجتماعی که مسئول حمایتهای مالی است؛ سوم، همراهی شتابدهندههای حوزه نوآوری اجتماعی برای کمک به تیمسازی و ورود به بازار؛ و چهارم، حضور کمیتههای تخصصی که وظیفه پیوند دادن طرحها با ساختار حکمرانی کشور را برعهده دارند.»
وی در حالی که نگاهش به جمع بود، درباره شرکتکنندگان در این جایزه توضیح داد: «شرکتکنندگان در چهار سطح طبقهبندی میشوند: سطح فردی که افراد حقیقی دارای ایده یا تجربه اجراییاند؛ سطح سازمانی که شرکتهای خصوصی با ساختار مشخص وارد عرصه شدهاند؛ سطح حکمرانی که دستگاههای دولتی درگیر سیاستگذاری یا اجرای پروژهها هستند؛ و نهایتاً سطح جمعی که هدف نهایی جایزه است و منجر به شکلگیری یک اکوسیستم اجتماعی فراگیر خواهد شد.»
وی وقتی به مسیر رشد نوآوری اجتماعی رسید، با حرارت گفت: «این مسیر شامل چهار سطح است: اول، مرحله رویش که ایدهها تازه شکل گرفتهاند؛ دوم، پویایی که ساختار حقوقی و تیم اجرایی شکل میگیرد؛ سوم، نهادینهسازی که اجرای کامل و ورود به ساختارهای اجتماعی رقم میخورد؛ و چهارم، تأثیرگذاری اجتماعی که هدف نهایی جایزه است.»
وی با اشتیاق درباره حمایتهای مالی توضیح داد: «حمایت مالی در این جشنواره شامل جایزهای تا سقف پنج میلیارد تومان است؛ همچنین برگزیدگان مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان دریافت میکنند که بسته به نظر کمیته ارزیابی و علمی ممکن است تغییر کند. ممکن است در برخی حوزهها، برگزیدهای نداشته باشیم، اما هدف از این طراحی، فرهنگسازی و فراهمسازی زیرساخت توسعه آتی است. در صندوق نوآوری اجتماعی نیز سقف تسهیلات ۵ میلیارد تومان تعریف شده، که در صورت لزوم قابل افزایش خواهد بود.»
در ادامه، سید مهدی شریفی رسید، دبیر ستاد فناوریهای نرم و صنایع خلاق، تا نگاه خود را با بیانی قاطع به اشتراک بگذارد: «توسعه کشور نباید محدود به فناوریهای سختافزاری و صنعتی باشد. امروز مظلومیت فناوریهای نرم، بهویژه رسانه، بسیار محسوس است. در حالی که صنایع بزرگی همچون نفت با حمایت ویژه همراهاند، رسانه و صنایع فرهنگی همچنان مغفول ماندهاند. صاحبان رسانه همواره بهدنبال فناوری و تجهیزاتاند، اما نیروهای اندیشمند و خلاق، که کارگران دانشی این حوزه محسوب میشوند، اغلب دیده نمیشوند.»
دبیر ستاد فناوریهای نرم و صنایع خلاق، تأکید میکند که از میان ۱۵ یا ۱۶ صنعت خلاق موجود در کشور، چهار حوزه بهعنوان نقاط تمرکز راهبردی انتخاب شدهاند گفت: انیمیشن، بازیهای رایانهای، اسباببازی و خدمات عمومی در حوزه عمرانی جزو صنایع خلاق در نوآوری اجتماعی هستند.
شریفی گفت: مطالعات راهبردی و تحلیلی مختلف نشان داده که تمرکز بر این چهار حوزه میتواند مزیت رقابتی برای کشور ایجاد کرده و ما را در سطح بینالمللی برجسته سازد. بنا بر شاخصهای جهانی که از سوی دانشگاههای معتبر تا سال ۲۰۲۴ استخراج شدهاند، معیارهایی تدوین شدهاند که هم وجهه ملی و هم هویت ایرانی-اسلامی را لحاظ میکنند. شاخصهای فنی نیز در این فرآیند دخیلاند و تمامی حمایتها باید بر اساس این شاخصها بهصورت عادلانه انجام پذیرد؛ نه بر پایه سلایق و تصمیمات غیرشفاف گذشته.
وی سپس به مسئله نوآوری اجتماعی اشاره کرده و گفت: ماده ۸ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، که سالها در انتظار اجرایی شدن آن بودیم، تأکید دارد که ستاد فناوریهای نرم باید محور توسعه نوآوری اجتماعی باشد. بسیاری از مشکلات اجتماعی کشور امروز زمینگیر شدهاند و با استفاده از دانش این حوزه میتوان چالشهای بزرگ را تبدیل به فرصت کرد.
