در سطح جهانی، گزارش تازه صندوق بینالمللی پول (WEO اکتبر ۲۰۲۵) حاکی است رشد اقتصادی جهان اندکی بهتر از پیشبینیهای قبلی است، اما ریسکهای جدی نظیر سیاستهای تجاری محافظهکارانه، انتظارات تورمی بازگشتی و ناپایداری بازارها همچنان سایه افکندهاند. در بازار انرژی، قیمت نفت برنت در حال کاهش است و تحلیلگران هشدار میدهند که ترکیب تولید بالا در OPEC+ و کندی تقاضا ممکن است مازاد عرضه را در ۲۰۲۶ تشدید کند موضوعی که کشورهای نفتمحور از جمله ایران را تحت فشار مستقیم قرار میدهد. پالیسی پولی ایالات متحده و فراموش نکنیم: بازارها در انتظار و آماده پذیرش کاهش تدریجی نرخها هستند، فدرال رزرو مسیر کاهشی را آغاز کرده اما مراقب فشارهای تورمی است. کاهش نرخها معمولاً دلار را ضعیف میکند و سیگنال متفاوتی به جریان سرمایه جهانی میفرستد. مقدمات و نشانهها در بیانیهها و تحلیلهای اخیر دیده میشود.
تحریم و حقوقی/تجاری علیه ایران: مؤسسات حقوقی و خبری گزارش دادهاند که بازگشت تحریمها (snapback) و اقدامات جدید ریسکهای عملیاتی برای تجارت، بیمه صادرات نفت و ارتباط بانکی را تقویت کرده مسیر کاهشی نرخ فدرال رزرو و احتمال تضعیف دلار میتواند بهصورت نظری به کاهش هزینه واردات دلاری برخی کالاها منجر شود اما برای ایران این کانال ضعیف است چون مشکل اصلی «دسترسی» به دلار و خدمات مالی بینالمللی است، نه لزوماً قیمت دلاری. بنابراین اثر مثبت دلار ضعیف برای ایران محدود خواهد بود. در چنین شرایطی بر اساس پارامتر های اقتصادی، بخشی از ریسک منطقهای شامل تحولات صلح منطقهای و کاهش تنشهای نظامی میتواند از بروز نوسانات شدیدتر جلوگیری کند، اما تا زمانی که تحریمها به قوت خود باقی باشند، ایران نمیتواند از مزایای آن استفاده کند. به بیان دیگر، کاهش ریسک نظامی بدون رفع تحریم، برای ایران همچنان سود ملموس چندانی ندارد. مهمترین چالش فعلی، عبور اقتصاد ایران از مرحله شوک ارزی به مرحله ثبات نسبی است.
در چشمانداز میانمدت (۱۲–۱۸ ماه آینده)، ایران در سه سناریو قرار دارد: ۱. سناریوی پایه: رشد کم یا تقریباً صفر، تورم بالا، افت ارزش ریال؛ ۲. سناریوی بدبینانه: رکود عمیقتر، تورم شتابان و فشار ارزی شدید؛ ۳. سناریوی خوشبینانه (کماحتمال): اگر مذاکرات دیپلماتیک موفق شوند و تحریمها کاهش یابند، رشد مثبت محدود بهدست میآید و تورم کاهش نسبی رو تجربه میکنه که در بلند مدت میتونه اثرات بزرگتری رو در اقتصاد داشته باشه. عملکرد ایران در این مسیر بسته به مهارت سیاستگذاران در مدیریت نقدینگی، کنترل بازار ارز و ترغیب به ورود سرمایههای خارجی (در بخشهای غیرتحریمی) خواهد بود. اما واقعیت این است که ایران اکنون در تقاطع دو فشار بیرونی و درونی قرار دارد برای عبور از این مسیر دشوار، نیاز به استراتژیهای زمانبندیشده و تصمیمات دقیق دارد.
